Μακεδονία ξακουστή

Έτσι για πλάκα σας βάζω και τη νέα έμπνευση αυτού του πουγουδουμιανού σκιτσογράφου που είχε κάνει τον Καραμανλή Ες Ες... Να σπάει και η μονοτονία. (Παρεπιμπτόντως, πάντως, ο Μπλερ και ο Μπους γιατί δεν διαμαρτύρονται που κάθε δεύτερη βδομάδα ο Στάθης στην "Ε" τους παρουσιάζει με αμφίεση Βέρμαχτ;)


Η καταπληκτική ευκρίνεια με την οποία αναλύουμε την κατασκευή του «μακεδονικού έθνους» από τον Τίτο εδώ στην Ελλάδα, θα είχε πολλά να μας διδάξει αν στρέφαμε την προσοχή μας με παρόμοια ευκρίνεια στον τρόπο με τον οποίο κατασκευάστηκε το νεοελληνικό έθνος κάποιους αιώνες νωρίτερα. Η συζήτηση γύρω από αυτό το ζήτημα είναι τεράστια, και πραγματικά δεν επιθυμώ να την επαναλάβω εδώ. Θα αρκεστώ απλώς να εκφράσω τη βασική θέση σύσσωμης της επιστημονικής κοινότητας των ιστορικών στο εσωτερικό και το εξωτερικό, με εξαίρεση όσους συνήθως βρίσκουν τον δρόμο τους μέχρι τα τηλεοπτικά κανάλια: Οι γείτονες μας δεν «κλέβουν» την δική μας ιστορία. «Κατασκευάζουν» την ιστορία τους με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που την κατασκευάσαμε κι εμείς στα μέσα του 19ου αιώνα –οπότε και ενσωματώθηκε για πρώτη φορά η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο εθνικό μας αφήγημα. Οι γείτονες μας δεν είναι τίποτα περισσότερο από ότι απέμεινε στην γεωγραφική Μακεδονία μετά την εξαιρετικά πετυχημένη και ταυτόχρονα βίαιη προπαγάνδα Ελλήνων και Βουλγάρων. Όσοι ξέχασαν να πάνε στην Εκκλησία την ημέρα που είχε έρθει ο παπάς από την Αθήνα και όσοι έκαναν κοπάνα από το σχολείο όταν μιλούσε ο δάσκαλος από την Σόφια, δεν έμαθαν ποτέ ότι κατάγονται ταυτόχρονα από τον Περικλή και τον Μεγαλέξανδρο ή από τον Σαμουήλ και τον Μεγαλέξανδρο, αντίστοιχα. Χρειάστηκε να περιμένουν αρκετά χρόνια ακόμα ώστε να έρθει ο δάσκαλος από το Βελιγράδι και να τους εξηγήσει ότι σε αντίθεση με όλους τους άλλους κατάγονται απευθείας από τον Μεγαλέξανδρο, και χρειάστηκε να περιμένουν κι άλλα πενήντα χρόνια για να μας το πουν κι εμάς –όταν κατέρρευσε η Γιουγκοσλαβία. Φυσικά εμάς μας φάνηκε ταυτόχρονα αστείο και ηλίθιο, γιατί μετά από τόσα χρόνια τον δικό μας τον παπά από την Αθήνα κανείς δεν τον θυμάται ως προπαγανδιστή. Ενώ τον Τίτο τον ξέρουμε όλοι τι πονηρός ήταν…

Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι όταν δεχτεί κανείς αυτή την αρχική υπέρβαση του δικού του εθνικισμού, υπάρχει ο κίνδυνος να προσγειωθεί στην αγκαλιά του εθνικισμού του γείτονα. Γιατί ενώ εγώ είμαι απόλυτα διατεθειμένος να αποκαλώ τους γείτονες με όποιο όνομα επιθυμούν η πολιτική πραγματικότητα είναι τέτοια που η δική μου άποψη δεν μετράει, ούτε θα έπρεπε να μετράει τελικά τόσο πολύ. Γιατί αν οι γείτονες μας θέλουν να λέγονται «Μακεδόνες» και επιθυμούν να πιστεύουν ότι κατάγονται από τον Μέγα Αλέξανδρο, και ταυτόχρονα το ίδιο πιστεύουν και πολλοί Έλληνες γεννάται ένα σοβαρότατο πρακτικό ζήτημα. Ένα ζήτημα βασισμένο σε μια στρεβλή αντίληψη της ιστορίας, αναμφίβολα, αλλά πραγματικό όσο εγώ κι εσείς. Ένα ζήτημα κατασκευασμένο κοινωνικά, οπωσδήποτε, αλλά αληθινό όσο ο Βαρδάρης που κυλάει ανέμελος στην γη των Μακεδόνων. Το ζήτημα αυτό είναι πολιτικό αλλά και ηθικό: Δικαιούται κανείς να μονοπωλεί αυτό το όνομα; Ανεξάρτητα, λοιπόν, από το αν εγώ, προσωπικά, τους το χαρίζω, εφόσον η μάνα μου, τα αδέρφια μου, όλο μου το σόι και όλοι σχεδόν οι γνωστοί μου δεν τους το χαρίζουν, και αμοιβαίως δεν μας το χαρίζουν κι οι άλλοι η στρεβλή και κατασκευασμένη αντίληψη της ιστορίας μετατρέπεται σε κάτι περισσότερο από απλό λάθος. Μετατρέπεται σε ένα σημαντικό ζήτημα ταυτότητας δυο λαών και ως τέτοιο δεν είναι ούτε δευτερεύον, ούτε ανόητο, ούτε και μπορεί κανείς ελαφρά τη καρδία να το ξεπετάξει ως απλή ανοησία επειδή αναφέρεται σε «αρχαιότητες». Το πολιτικό πρόβλημα είναι υπαρκτό και πρέπει να έχει μια δίκαιη λύση. Σε μια ιστορία που και οι δυο πλευρές έχουν ιστορικά διαστρεβλωμένες από την προπαγάνδα απόψεις, όμως, που να την βρεις τη δίκαιη λύση;

Θεωρώ ότι η ελληνική θέση που ζητά γεωγραφικό προσδιορισμό της γειτονικής χώρας δεν είναι ούτε υπερβολική, ούτε εθνικιστική, αλλά αντιθέτως αρκετά δίκαιη με βάση τις αμοιβαία αποκλειόμενες -και εξίσου ανιστόρητες- αντιλήψεις που κυριαρχούν από τις δυο πλευρές των συνόρων. Η γειτονική χώρα υπήρξε στο παρελθόν θύμα της ακραίας εθνικιστικής μας αντίδρασης η οποία έφτασε μέχρι το καταγέλαστο και θλιβερό εμπάργκο μας. Είναι λογικό η στάση τους απέναντι μας να έχει σκληρύνει και είναι λογικό να μη μας βλέπουν με πολύ μεγάλη συμπάθεια. Αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, ενδυναμωμένοι καθώς είναι από τις συνεχείς αναγνωρίσεις και στηριζόμενοι από την –εύλογη- αμερικανική συμπάθεια έχουν καταστεί απότομα και αδικαιολόγητα αδιάλλακτοι. Είναι σαφές ότι θεώρησαν ότι δεν χρειάζεται να συζητήσουν μαζί μας από τη στιγμή που σπάσαμε τα μούτρα μας πάνω στο ίδιο μας το εμπάργκο και από τη στιγμή που κανείς δεν μας έδινε σημασία. Είναι σαφές ότι επιδιώκουν –όπως επιδιώκαμε κάποτε κι εμείς- να μονοπωλήσουν το όνομα της Μακεδονίας αν και οι γνωστές κατηγορίες περί αλυτρωτισμού πάνε το θέμα πολύ πολύ μακριά και δεν έχουν και μεγάλη σοβαρότητα. Άσχετα με τις μπαρούφες περί αλυτρωτισμού όμως, είναι σαφές ότι η ελληνική θέση –μετριασμένη από τις πολλές διεθνείς σφαλιάρες αν μη τι άλλο- είναι σαφέστατα πιο δίκαιη για έναν αντικειμενικό παρατηρητή από ότι η απόλυτη θέση μονοπώλησης του ονόματος που προβάλλει η ΠΓΔΜ. Κι αυτό, γιατί όπως σωστά παρατηρεί το ΛΑΟΣ μέσα στο παραλήρημά του, η λέξη Μακεδονία (στην σύνθετη ονομασία) αρκεί από μόνη της για να δημιουργήσει την απαιτούμενη εθνική ταυτότητα στους γείτονες. Ο γεωγραφικός προσδιορισμός είναι -σε τελική ανάλυση- η αναγκαία πολιτική συμβιβαστική κίνηση για να ικανοποιήσεις τις ευαισθησίες του διπλανού σου. Το «Δημοκρατία της Μακεδονίας» για το οποίο επιμένει σήμερα η ΠΓΔΜ είναι η μαξιμαλιστική θέση -όχι "αντικειμενικά" άλλα μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής διαμάχης και της πραγματικότητας που αυτή δημιουργεί- είναι ολόκληρη η πίτα, την οποία θα ήθελαν να πάρουν με τσαμπουκά, απαντώντας στον ελληνικό τσαμπουκά της δεκαετίας του ’90 -έτσι για να μας δείξουν! Κατανοητό, αλλά εξίσου εθνικιστικό με τις εγχώριες παραλλαγές του είδους. Εφόσον, όσοι δεν είμαστε εθνικιστές και αντιμαχόμαστε τον εθνικισμό, ζητάμε κατανόηση για τις θέσεις των γειτόνων μας, πρέπει να αναμένουμε -ή και να απαιτούμε- το ίδιο.

Από αυτή την άποψη το ελληνικό βέτο είναι απολύτως δικαιολογημένο, όσον αφορά την πολιτική πλευρά του ζητήματος -και έχω την εντύπωση και από την στρατηγική. Όχι όμως και από τη νομική! Κι αυτό γιατί όπως είναι γνωστό, έχουμε δεσμευτεί ρητώς να μην ασκήσουμε βέτο στην γειτονική χώρα εφόσον εμφανιστεί με αυτό το όνομα σε διεθνείς οργανισμούς. Η ελληνική αιτίαση περί μη ύπαρξης σχέσεων καλής γειτονίας λόγω αλυτρωτικών βλέψεων της γείτονος δε θα στεκόταν σε κανένα σοβαρό δικαστήριο. Ας είμαστε σοβαροί, η ΠΓΔΜ σίγουρα υπήρξε καλύτερη γείτονας για εμάς, απ’ ότι εμείς για αυτούς. Ένα μνημείο με την «μεγάλη Μακεδονία» και ένα αεροδρόμιο «Μέγας Αλέξανδρος» αποδεικνύουν επεκτατικές βλέψεις μόνο στους επισκέπτες του βιβλιοπωλείου «Ιερά Ελλάς». Και μάλλον κι αυτοί γελάνε.

Αν η Ελλάδα πέρασε τις εξετάσεις του βέτο με άριστα, αυτό δεν το έκανε λόγω της νομικής της θέσης, η οποία κατά το κοινώς λεγόμενο «δεν υπήρχε», αλλά γιατί η Ελλάδα έχει πάψει εδώ και καιρό να θεωρείται παράλογη χώρα και όταν εξηγεί στους συμμάχους της ότι για κάποιον παράξενο λόγο ενδιαφέρεται πολύ για ένα θέμα δεν κοιτάζονται όλοι με αηδία μουρμουρίζοντας «Όχι πάλι αυτοί οι Έλληνες», όπως κάποτε. Και, βέβαια, γιατί η Ελλάδα σε τελική ανάλυση είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και άρα έχει άσσους στο μανίκι. Ας μη γελιόμαστε, όμως: Οι μικροί τραμπούκοι της υπόθεσης υπήρξαμε εμείς. Η ΠΓΔΜ έπαιξε δίκαια, έφαγε ένα εμπάργκο χωρίς προηγούμενο και κατάφερε να γυρίσει το παιχνίδι σε όφελος της. Φυσικά και ήθελε να τα πάρει όλα στο τέλος. Και φυσικά η Ελλάδα με τη «κατανόηση» των συμμάχων της, για να αποφύγει αυτή την εξέλιξη πήρε το τέρμα στην πλάτη και το μετακίνησε δέκα μέτρα παρακάτω την ώρα του κρίσιμου πέναλτι.

Που καταλήγει κανείς με μια φράση;
Σε μια ανιστόρητη ιστορία η Ελλάδα υποστήριξε μια δίκαιη θέση με άδικα μέσα.

Υ.Γ. Αξίζουν συγχαρητήρια, πάντως, στην ελληνική κυβέρνηση όχι τόσο για το βέτο (που ήταν πράγματι μονόδρομος), όσο για το τελικό ψήφισμα που συνδέει τη λύση με την ένταξη. Βουκουρέστι όπως Ελσίνκι έστω και για μια μπαρούφα για εθνικό θέμα...