Σχολιάζοντας (με ευχαρίστηση) τα μη επίκαιρα!

Ξεκίνησα για να απαντήσω με τη μορφή σχολίου, αλλά στην πορεία προέκυψε ολόκληρο κατεβατό. Μερικές διευκρινίσεις, λοιπόν, και ορισμένες θέσεις, στο διάλογο σχετικά με την Τούρκία, την Ευρωπαϊκή Ένωση (αλλά όχι τα εσωκομματικά του ΠΑΣΟΚ!!)

- Η ένταξη μίας υποψήφιας χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ λιγότερο έχει σχέση με τα λεγόμενα κριτήρια της Κοπεγχάγης και αυτή κάθ' αυτή την ενταξιακή διαδικασία και πολύ περισσότερο εξαρτάται από τους εκάστοτε πολιτικούς συσχετισμούς σε μία δεδομένη χρονική στιγμή. Είναι μία καθαρά πολιτική διαδικασία και οι παράμετροι που την καθορίζουν λίγο διαφέρουν από την εποχή που ανάλογα ζητήματα απασχολούσαν τον Μέτερνιχ και τον Ταλεϋράνδο. Αυτό είναι οφθαλμοφανές και στην ίδια την περίπτωση της Τουρκίας, αφού δε νομίζω ότι το 99 στο Ελσίνκι ήταν καταλληλότερη για ένταξη χώρα και έκτοτε έχει κυλιστεί στο βούρκο του αντι-ευρωπαϊσμού. Μάλλον το αντίθετο έχει συμβεί. Αυτό που άλλαξε είναι οι πολιτικές προτεραιότητες κάποιων μεγάλων ευρωπαϊκών χωρών. Θυμίζω ότι τα ενταξιακά ζητήματα αποτελούν ακόμα αρμοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων των κρατών-μελών, έτσι όπως εκφράζονται μέσω του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι δηλαδή μία καθαρά παλιομοδίτικη, διακυβερνητική υπόθεση. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν, κατά συνέπεια, πολύ μικρότερο λόγο απ’ ότι έχουμε συνηθίσει.
- Μεγάλο μέρος της «λαϊκής δυσαρέσκειας» προς την τουρκική ένταξη έχει να κάνει κυρίως με τις παρούσες συνθήκες που επικρατούν στην Ευρώπη. Δεν αποτελεί καμία τρομακτική πρωτοτυπία αν πούμε πως οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ανησυχούν έντονα για πράγματα που θεωρούνταν μέχρι στιγμής δεδομένα: η οικονομική ευμάρεια, το μέλλον των προγραμμάτων συνταξιοδότησης, μία ολοένα και εξελισσόμενη και αβέβαιη αγορά εργασίας, η ανεργία, η μετανάστευση και οι επιπτώσεις που μπορεί να έχει μακροπρόθεσμα, είναι παράγοντες που δικαιολογημένα αποσταθεροποιούν τους Ευρωπαίους και τους κάνουν λιγότερο δεκτικούς σε μία, αναμφίβολα, σημαντική διεύρυνση. Η αντίθεση, λοιπόν, στην τουρκική ένταξη θαρρώ πως έχει σαφώς λιγότερες αναφορές σε πολιτισμικές διαφορές απ’ όσο θα ήθελαν να πιστεύουν οι Λε Πέν του κόσμου αυτού. Άλλωστε, ούτε η διεύρυνση στα Δυτικά Βαλκάνια είναι περισσότερο δημοφιλής αυτό τον καιρό, χωρίς εκεί να ισχύουν τα πολιτισμικά κριτήρια που εφαρμόζουμε στην περίπτωση της Τουρκίας.
- Κατά συνέπεια, οι παράγοντες που φέρνουν την Τουρκία μακρύτερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση μπορούν κάλλιστα, κατά την άποψη μου, να μεταβληθούν στο μέλλον. Εδώ θα διαφωνήσω με τον Αλέξη σχετικά με τον αν η Τουρκία είναι, διαχρονικά, ο «άλλος» για όλους τους Ευρωπαίους. Αυτό ισχύει περισσότερο για λαούς που ήρθαν λόγω της γεωγραφίας σε επαφή με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, και δεν αφορά απαραίτητα Σκανδιναβούς, Αγγλοσάξονες, Μπενελούξιους, Ίβηρες κτλ κτλ.
- Στο σημείο αυτό, είναι πολύ χρήσιμη η διάκριση που εισήγαγε ο Αλέξης για το αν επιθυμούμε την Τουρκία στην Ευρωπαϊκή Ένωση σκεπτόμενοι ως Έλληνες ή σκεπτόμενοι ως Ευρωπαίοι (δηλαδή ευρωπαϊστές). Όσον αφορά το πρώτο σκέλος, δεν νομίζω ότι τίθεται απολύτως κανένα ζήτημα επιλογής. Την Ελλάδα την συμφέρει απόλυτα και χωρίς καμία περιστροφή η όσο το δυνατόν γρηγορότερη ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως πλήρες, ισότιμο και νομοταγές μέλος. Δεν είναι απαραίτητο ότι όλα τα προβλήματα θα λυθούν δια μαγείας, ούτε ότι οι σχέσεις θα βελτιωθούν άμεσα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι όμως μία μοναδική ευκαιρία για να γίνει αυτό. Τουλάχιστον θα αρχίσει να επιλύεται η εξίσωση Τουρκία στην Ε.Ε.= υποχρέωση των δύο πλευρών σοβαρής συζήτησης και διαπραγμάτευσης των διαφορών με σημαντική προοπτική επίλυσης τους= απομάκρυνση πιθανότητας εντάσεων και άλλων θερμών επεισοδίων = μείωση εξοπλισμών και εξοικονόμηση τεράστιων χρηματικών ποσών για περισσότερο χρήσιμα πράγματα (και κατ’ επέκταση κατάργηση της στρατιωτικής θητείας J). Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος, προφανώς είναι πιο περίπλοκο το ζήτημα, αλλά τείνω να συμφωνήσω στα περισσότερα με τον Αλέξη. Να σημειώσω απλά ότι βασική αρχή λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και απορώ πως ο Κώστας Σημίτης χρησιμοποιεί το επιχείρημα αυτό) είναι η εσωτερική εξισσορόπηση της δύναμης που μπορεί να έχουν τα μεγαλύτερα σε πληθυσμό και έκταση κράτη προς όφελος των μικρότερων. Αυτό αλλάζει σχετικά με τη νέα Μεταρρυθμιστική Συνθήκη που θα τεθεί οσονούπω σε ισχύ αλλά ως αρχή δεν πρόκειται ποτέ να εξαλειφθεί από το modus operandi της Ε.Ε. Άλλωστε, όπως σωστά επισημάνθηκε, η δύναμη ενός και μόνο κράτους τείνει να εξαλειφθεί σε μία Ένωση των 27 και μελλοντικά 30 ή 35, όσο και να «γεννοβολάνε οι Τουρκάλες». Το μόνο ευρωπαϊκό όργανο στο οποίο ο πληθυσμός ενός κράτους έχει άμεσο αντίκτυπο (και πάλι όχι αναλογικά) στην εκπροσώπηση του κράτους αυτού, είναι το Ευρωκοινοβούλιο, το οποίο, αν και είναι συμπαθέστατο, ασχολείται κατά κύριο λόγο με τις εισαγωγές ζαχαρότευτλών από την Κολομβία, τα αντιπλημμυρικά έργα στην Κάτω Ρηνανία και τα χημικά συστατικά των καλλυντικών, ζητήματα τα οποία η Τουρκία, έμπειρο ή όχι μέλος, αδυνατώ να φανταστώ πως θα υπονομεύσει. Πιστεύω πως οποιεσδήποτε ενστάσεις σχετικά με την ένταξη της Τουρκίας οφείλουν να τοποθετούνται υπό το γενικότερο θέμα αν συμφωνεί κανείς ή διαφωνεί με την περαιτέρω διεύρυνση της Ε.Ε. Άλλωστε, όπως σωστά επισημαίνει ο Αλέξης, δεν μπορώ να φανταστώ πως μπορεί να αρνηθεί κάποιος την ένταξη στην Τουρκία βάση πολιτισμικών κριτηρίων. Να είχε άραγε άδικο ο Χάμπερμας όταν, αναφερόμενος στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, έλεγε πως «η αναγνώριση των διαφορών, η αμοιβαία αναγνώριση του άλλου στην ετερότητα του, μπορεί επίσης να αποτελέσει το διακριτικό μίας κοινής ταυτότητας»;
- Η Ελλάδα λοιπόν δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζει κανένα δίλημμα σε σχέση με την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας. Είναι προς το συμφέρον μας, άρα έχουμε κάθε δικαίωμα να μη σταματήσουμε να την υποστηρίζουμε μέχρι να ευοδωθεί. Δεν σας κάνει εντύπωση πως ακόμα και το ΛΑ.Ο.Σ., εμπλεόμενο φυσικά από ένα άκριτο, ρατσιστικό αντιτουρκισμό, μη βρίσκοντας κάποιο άλλο πειστικό επιχείρημα, επιδίδεται σε μία άκρως διασκεδαστική καμπάνια αντίθεσης στην τουρκική ένταξη η οποία στηρίζεται στο πόσο θα βλάψει δήθεν την Ένωση μια τέτοια εξέλιξη (οι μεγάλοι ευρωπαϊστές, αυτοί), πετώντας φυσικά με μεγάλη ευκολία στα σκουπίδια το εθνικό συμφέρον για το οποίο υποτίθεται κόπτεται σε κάθε άλλη περίπτωση.
- Εξαλλου, το να αλλάξει αυτή τη στιγμή η Ελλάδα στάση σε ένα τόσο κεφαλαιώδες ζήτημα μόνο ως καιροσκοπισμός μπορεί να εκληφθεί από όλους τους εμπλεκόμενους. Θα έμοιαζε να λέμε, «ναι, αλήθεια, τους απεχθανόμαστε, αλλά τόσο καιρό εσείς οι υπόλοιποι ήσασταν υπέρ, οπότε πηγαίναμε με τα νερά σας για να μη φανούμε μαύρα πρόβατα». Αντίθετα, εμμένοντας στην στάση της και την πολιτική της, η Ελλάδα μπορεί να τονίσει την αξιοπιστία της και τη συνέπεια της, τόσο ως εταίρος όσο και ως γείτονας, δείχνοντας με τον πιο ουσιαστικό τρόπο αυτό που λένε οι αμερικάνοι ότι «we mean business». Όσον αφορά την ευρωπαϊκή απομόνωση στην οποία θα μας καταδικάσει μια τέτοια εμμονή, ενώ κατανοώ την αγωνία του Xpatik να μην αναβιώσουν μέρες τις δεκαετίας του 80, θεωρώ πως είναι υπερβολική. Η φθορά της απομόνωσης σε τέτοια ζητήματα προέρχεται κυρίως όταν μπλοκάρεις αιωνίως ένα ζήτημα και δεν αφήνεις την Ένωση να προχωρήσει τις κοινές πολιτικές της, για λόγους που από τους υπόλοιπους λογίζονται ως εσωτερικής κατανάλωσης και μικροπρεπείς (όπως για παράδειγμα η περίπτωση του βέτο της ΦΥΡΟΜ στο ΝΑΤΟ ή την Ευρωπαϊκή Ένωση). Στην περίπτωση της Τουρκίας, όμως, η Ελλάδα δεν θα ζητάει τίποτα παραπάνω από συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων των δύο πλευρών, καλή τη πίστει και με διαφάνεια.